پوکی استخوان(استئوپروز) نوعی اختلال در متابولیسم بافت استخوان است که باعث کاهش وزن و استحکام استخوان می شود. استخوان مانند سایر نسوج بدن عضوی زنده و دائما در حال تغییر(تخریب و ترمیم) است تا غلظت کلسیم و فسفر خون را در حال تعادل نگاه دارد. هرگونه اختلال در این تغییر و تبدیل باعث بهم خوردن فعالیت و کیفیت ساختمانی اسنخوان می شود.
چه عواملی خطر بیماری را تشدید میکند؟
هر یک از عوامل زیر به تنهائی یا به همراه یکدیگر میتوانند موجب بروز پوکی استخوان و یا تشدید آن شوند:
1- کمبود کلسیم و ویتامین D در رژیم غذائی
2- استعمال سیگار و مصرف زیاد قهوه، چای و مشروبات الکلی
3- استفاده از داروهای تضعیف کننده استخوان مانند کورتون، داروهای ضدصرع ، هپارین و...
4- عدم مصرف شیر و لبنیات
5- اختلال در سلامت دستگاه گوارش و کلیه ها ( در تنظیم کلسیم و فسفر خون)
6- استخوان بندی ضعیف و ظریف
7- وجود سابقه شکستگی استخوان در افراد سالخورده در خانواده(وراثت)
8- ابتلاء به آرتریتهای التهابی و برخی بیماریهای دیگر
9- عدم فعالیتهای مناسب ورزشی
10- بارداری و جراحی انجام شده روی تخمدان
11- دوران یائسگی در زنان ( شدت خطر حدود 6 برابر بیشتر نسبت به مردان هم سن میباشد.)
برای پیشگیری از پوکی استخوان باید به موارد زیر توجه داشت:
1- دریافت میزان کالری کافی برای رسیدن به وزن مطلوب .
2- دریافت کلسیم به میزان کافی (حداقل 1000 میلی گرم روزانه) .
3- دریافت کافی ویتامینD ِ ( حدود 600 واحد بین المللی در روز) و استفاده از نور مستقیم خورشید بمدت 15تا 30 دقیقه در روز .
4- دریافت کلسیم بیش از نیاز توصیه شده در صورت دریافت رژیم غذائی پر فیبر .
5- دریافت کلسیم بیش از مقدار عادی در موارد حاملگی و شیر دادن ، احتراز از بارداری های مکرر وبا فاصله کم .
6- مصرف روغن های غیر اشباع مثل آفتابگردان ، ذرت و زیتون .
7- جایگزین کردن نوشابه های طبیعی (آبمیوه، دوغ و انواع شربت ها) به جای نوشابه های کافئین دار (انواع کولاها، قهوه)
میزان کلسیم مورد نیاز روزانه در سنین مختلف بشرح زیر میبا شد:
1 تا5 سالگی 800 میلی گرم 6تا10 سالگی 1200-800 میلی گرم 11 تا24 سالگی 1500-1200 میلی گرم حاملگی- شیردهی 1500-1200 میلی گرم 24تا 65 سالگی 1000 میلی گرم 65 سال به بالا 1500 میلی گرم
هر لیوان شیر دارای 300 میلی گرم کلسیم است0 از اینرو کلسیم مورد نیاز یک فرد بزرگسال با مصرف 3-2 لیوان شیر در روز تامین میشود نیاز افراد نوجوان و جوان در روز 4-3 لیوان شیر میباشد
در گروه لبنیات کشک، پنیر و ماست از منابع غنی کلسیم میباشند ولی کره، خامه و سر شیر محتوی کلسیم ناچیزی هستند . مغز بادام ،فندق و کنجد نیز دارای کلسیم میباشند0 در میان سبزیجات برگ های تربچه، جعفری، کلم پیچ و گل کلم منابع خوبی برای تامین کلسیم محسوب میشوند0 در گوشت ها مثل گوشت قرمز ، مرغ و ماهی میزان کمی کلسیم وجود دارد صدف از منابع غنی کلسیم است
برای تهیه عصاره کلسیم از استخوان ، میتوان استخوانهای مرغ، ماهی و گوسفند را در محلول آب و سرکه جوشاند، (کلسیم استخوان در محیط اسیدی از استخوان شسته شده ، در محلول حل میشود) از این عصاره میتوان در تهیه سوپ، آش و غذاهای دیگر استفاده کرد0 یک قاشق غذاخوری از این عصاره حاوی 100 میلی گرم کلسیم میباشد
چند نکته:
* جالب است بدانید که حداقل 30تا 50 درصد بافت استخوانی باید از بین برود تا علائم پوکی استخوان (استئو پروز ) در رادیو گرافی تظاهر نماید
* سازمان بهداشت جهانی بیماری استئو پروز را به همراه سکته قلبی، سکته مغزی و سرطان ، چهار دشمن اصلی انسانها در عصر حاضر معرفی کرده است
* جالب است بدانید که متعاقب شکستگی گردن فمور (استخوان ران) یک چهارم بیماران فوت میشوند و 50 درصد بیماران نیز تنها با کمک عصا قادر به راه رفتن خواهند بود
* پس از 65 سالگی از هر سه زن یکی دچار شکستگی مهره و پس از 70 سالگی از هر پنج زن یکی دچار شکستگی استخوان لگن بعلت استئو پروز میگردد
* شایع ترین شکستگی در بیماران مبتلا به استئو پروز، شکستگی لگن خاصره میباشد
* بی تحرکی به هر علت باعث کاهش ماهیانه 4 درصد توده استخوان میگردد
* الکل با اثر مستقیم بر سلولهای استخوانی و سرکوب تشکیل استخوان جدید پوکی استخوان را تسریع میکند
* ورزش های مفید در پیشگیری از استئو پروز شامل پیاده روی ، بالا رفتن از پله ، ورزش سوئدی، بدن سازی و ورزش های با راکت می باشدکه البته باید زیر نظر پزشک و با توجه به وضعیت قلبی عروقی بیمار انجام شود
